عوارض رادیوتراپی (پرتو درمانی) چیست؟ راهکارهای مقابله با آن

رادیوتراپی (پرتو درمانی) یکی از روش‌ های درمانی رایج است که برای مقابله با انواع مختلفی از بیماری‌ها، به ویژه سرطان‌ها، مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، همان‌ طور که در بسیاری از روش‌های درمانی دیگر شاهد هستیم، استفاده از رادیوتراپی نیز ممکن است با بروز برخی عوارض همراه باشد. شدت این عوارض به فاکتورهای مختلفی همچون وضعیت جسمانی بیمار، منطقه تحت درمان، نوع بیماری و حتی مقدار اشعه تابیده شده بستگی دارد. به این ترتیب، ممکن است در برخی از افراد هیچگونه عارضه‌ ای مشاهده نشود، در حالی که دیگران ممکن است تجربه‌ای متفاوت داشته باشند. در این مقاله، قصد داریم به بررسی دقیق‌تر عوارض عمومی و اختصاصی رادیوتراپی بپردازیم و اطلاعات جامع‌تری در این زمینه ارائه دهیم.

---

آیا عوارض رادیوتراپی تهدیدی جدی برای سلامت هستند؟

عوارض رادیوتراپی (پرتو درمانی) در نتیجه‌ی آسیب به بافت‌ های سالم اطراف ناحیه درمان رخ می‌ دهند. معمولاً این عوارض جدی نبوده و در بسیاری از موارد، بلافاصله بعد از درمان بروز می‌کنند و پس از گذشت دو تا سه هفته به تدریج از بین می‌روند. با این حال، برخی مشکلات مانند تغییر در طعم دهان یا ریزش مو ممکن است برای مدت طولانی باقی بمانند و تاثیرات منفی بر زندگی روزمره فرد بگذارند. برای کاهش این عوارض و بازگشت به حالت طبیعی، می‌ توان با رعایت نکات ساده‌ای مانند مصرف مواد غذایی سالم و مغذی، استراحت کافی، انجام ورزش‌ های سبک و داشتن محیطی بدون استرس، شدت این مشکلات را کاهش داد و کیفیت زندگی را حفظ کرد.

بیشتر بخوانید: هر آنچه که باید از انکولوژی بدانید را اینجا بخوانید | بهترین کلینیک انکولوژی در گلستان

---

عوارض عمومی ناشی از رادیوتراپی (پرتو درمانی)

پرتو درمانی به عنوان یک روش درمانی موضعی، به طور خاص بر ناحیه‌ای که هدف درمان است، تاثیر می‌گذارد. به عنوان مثال، در صورتی که رادیوتراپی برای سر انجام شود، ممکن است منجر به ریزش مو گردد، اما اگر در سایر قسمت‌های بدن اعمال شود، عوارض متفاوتی به وجود خواهد آورد. عوارض عمومی ناشی از رادیوتراپی شامل موارد مختلفی هستند که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود.

1. خستگی و ضعف عمومی

بسیاری از بیماران پس از رادیوتراپی احساس خستگی شدید می‌کنند که با پیشرفت درمان این احساس تشدید می‌شود. به حدی که برخی قادر به انجام فعالیت‌ های روزمره خود نخواهند بود. این خستگی می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی چون استرس ناشی از بیماری، مراجعات مکرر به مراکز درمانی یا درمان‌های مکمل مانند شیمی درمانی باشد. برای مقابله با این وضعیت، بهتر است به میزان بیشتری استراحت کرده و زمان بیشتری را به خواب اختصاص دهید.

2. مشکلات پوستی

رادیوتراپی می‌تواند باعث ایجاد خشکی، قرمزی، تیرگی یا سوختگی در پوست ناحیه درمان شود. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، ضروری است که سریعاً به پزشک مراجعه کنید. برای کاهش شدت این مشکلات، استفاده از صابون‌ های ملایم و شستشوی پوست با آب، پوشیدن لباس‌های نخی و گشاد و اجتناب از قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید می‌تواند مفید باشد.

3. ریزش مو

ریزش مو یکی دیگر از عوارض شایع رادیوتراپی است که به طور خاص در ناحیه‌ای که درمان می‌شود، رخ می‌ دهد. این مشکل معمولاً دو هفته پس از آغاز درمان شروع شده و پس از چند هفته، رشد مجدد موها آغاز می‌شود. این رشد مجدد ممکن است با تغییراتی در رنگ و بافت مو همراه باشد. در مواردی که دوز رادیوتراپی بالا باشد، ریزش مو ممکن است به صورت دائمی باشد و بازگشت آن اتفاق نیفتد.

4. بی‌ اشتهایی و مشکلات گوارشی

بی‌ اشتهایی، تهوع، درد معده و مشکلات بلع از دیگر عوارض رایج رادیوتراپی هستند که اغلب بیماران تجربه می‌کنند. از آنجا که رادیوتراپی می‌تواند باعث کاهش قدرت جسمانی و از دست رفتن اشتها شود، پیشنهاد می‌شود که وعده‌های غذایی به دفعات بیشتری تقسیم شده و از مواد غذایی غنی و پرکالری استفاده شود تا نیازهای تغذیه‌ای بیمار تأمین گردد.

---

عوارض اختصاصی رادیوتراپی

پرتو درمانی (رادیوتراپی)به عنوان یک درمان موضعی، اشعه تابیده شده به هر قسمت از بدن ممکن است عوارض متفاوتی ایجاد کند. در این بخش، به بررسی عوارض اختصاصی ناشی از تابش اشعه رادیوتراپی به نواحی مختلف بدن خواهیم پرداخت.

1. رادیوتراپی مغز

رادیوتراپی مغزی می‌تواند منجر به عوارض خاصی مانند خستگی، تغییرات پوستی، سردرد، تهوع و استفراغ، تاری دید، کاهش شنوایی، تشنج، ضعف در حافظه یا اختلالات تکلم شود. این عوارض معمولاً به دلیل تاثیر اشعه بر بافت‌های مغز و سیستم عصبی به وجود می‌آیند.

2. رادیوتراپی ناحیه سر و گردن

زمانی که رادیوتراپی بر تومورهای ناحیه سر و گردن انجام می‌شود، عوارضی مانند ریزش مو در این منطقه، سوزش یا زخم‌های دهانی، گوش درد، قفل شدن فک، آسیب‌پذیری دندان‌ها، کاهش عملکرد تیروئید، تورم در لثه، گلو یا گردن مشاهده می‌شود. این مشکلات معمولاً به دلیل تابش اشعه به بافت‌های حساس این ناحیه به وجود می‌آیند.

3. رادیوتراپی سینه

برای بیمارانی که به منظور درمان سرطان پستان تحت رادیوتراپی قرار می‌گیرند، عوارضی مانند تغییرات پوستی، تورم و اِدِم، حساسیت پوست و خستگی دیده می‌شود. این عوارض ممکن است به دلیل آسیب به بافت‌های نرم و سیستم لنفاوی در این ناحیه ایجاد شوند.

4. رادیوتراپی قفسه سینه

در رادیوتراپی ناحیه قفسه سینه، ممکن است عوارضی مانند سرفه، تب، تنگی نفس، قفل شدن شانه، سختی در بلع، تغییرات پوستی و ریزش مو در منطقه درمان شده مشاهده شود. همچنین، خستگی یکی دیگر از عوارض شایع در این ناحیه است که به دلیل تابش اشعه به بخش‌های حساس قفسه سینه بروز می‌کند.

---

سوالات رایج درباره عوارض رادیوتراپی

1. عوارض رادیوتراپی بر ناحیه شکم چیست؟

زمانی که رادیوتراپی بر شکم انجام می‌شود، ممکن است عوارضی مانند گرفتگی‌های روده‌ای، اسهال، حالت تهوع، استفراغ و کاهش اشتها بروز کند. این علائم ناشی از تاثیر تابش اشعه به سیستم گوارشی و بافت‌های شکمی هستند.

2. چرا رادیوتراپی می‌تواند عوارضی در بدن ایجاد کند؟

رادیوتراپی از اشعه‌های پرقدرت برای هدف قرار دادن و نابودی سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. این اشعه‌ها به علاوه بر آسیب رساندن به سلول‌های سرطانی، می‌توانند به بافت‌های سالم اطراف نیز آسیب وارد کنند و این امر منجر به بروز عوارض جانبی می‌شود.

3. چه زمانی عوارض رادیوتراپی شروع می‌شوند و مدت زمان بروز آنها چقدر است؟

معمولاً عوارض رادیوتراپی از دو یا سه هفته بعد از شروع درمان بروز می‌کنند و ممکن است چند هفته بعد از پایان دوره درمان ادامه داشته باشند. برای کاهش شدت این عوارض و تسریع روند بهبودی، پزشک معمولاً داروها و دستورالعمل‌های خاصی را تجویز می‌کند.