سرطان مری یکی از سرطان های شایع و خطرناک دستگاه گوارش است که معمولاً در مراحل اولیه بدون علامت مشخص بروز می‌کند. مری لوله ای است که غذا و مایعات را از دهان به معده منتقل می‌کند. زمانی که سلول های مری دچار رشد غیرطبیعی شوند و به طور خارج از کنترل تقسیم شوند، توده سرطانی در این بخش شکل می گیرد. مشکل اصلی این سرطان تأخیر در تشخیص است، زیرا علائم معمولاً زمانی ظاهر می شوند که بیماری وارد مراحل پیشرفته تر شده باشد. با این حال، اگر سرطان مری در مراحل اولیه تشخیص داده شود، شانس درمان قطعی و کنترل بیماری بسیار بالا می رود.
بیشتر بخوانید: سرطان در چه سنینی بیشتر اتفاق می افتد؟
سرطان مری چیست؟
سرطان مری یکی از سرطان های دستگاه گوارش است که در اثر رشد غیرطبیعی و کنترل نشده سلول های پوشاننده دیواره مری ایجاد می شود. مری لوله ای عضلانی است که غذا و مایعات را از دهان به معده منتقل می‌کند. هنگامی که سلول های این ناحیه دچار جهش ژنتیکی یا تغییرات غیرطبیعی شوند، توانایی تقسیم و رشد آن ها از کنترل بدن خارج می‌شود و به مرور زمان توده سرطانی تشکیل می گردد.
این سرطان انواع مختلفی دارد، اما دو نوع اصلی آن عبارت اند از:
۱. سرطان سلول سنگفرشی (Squamous Cell Carcinoma)
-
از سلول های نازک و مسطحی که لایه داخلی مری را می پوشانند منشأ می گیرد.
-
بیشتر در بخش های میانی و بالایی مری رخ می دهد.
-
مصرف سیگار، الکل و نوشیدنی های داغ از مهم ترین عوامل ایجاد این نوع هستند.
-
شیوع آن در کشورهای آسیایی و آفریقایی بالاتر است.
۲. آدنوکارسینوم (Adenocarcinoma)
-
در سلول های غده ای بخش پایینی مری ایجاد می شود.
-
رابطه مستقیم با بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) و شرایطی به نام مری بارت دارد.
-
در کشورهای صنعتی و توسعه یافته، به ویژه در میان مردان سفیدپوست، بیشتر دیده می شود.
-
چاقی و رژیم غذایی ناسالم از عوامل افزایش دهنده خطر این نوع سرطان هستند.
۳. انواع نادر سرطان مری
هرچند کمتر شایع اند، اما سرطان های دیگری نیز ممکن است در مری رخ دهند، مانند:
-
سارکوم‌ها (سرطان های بافت همبند مری).
-
لنفوم‌ها (سرطان سلول های سیستم ایمنی).
-
کارسینوم سلول کوچک (Small Cell Carcinoma): نوعی تهاجمی و نادر.
این انواع نادر سهم کمتری از کل موارد ابتلا را تشکیل می‌دهند اما در صورت بروز، درمان آن ها پیچیده تر است.
بیشتر بخوانید: آشنایی کامل با سرطان های کم خطر | سرطان های قابل درمان کدام اند؟
علائم سرطان مری
یکی از ویژگی های نگران کننده سرطان مری این است که علائم آن اغلب دیر ظاهر می‌شوند. به همین دلیل، بیشتر بیماران زمانی به پزشک مراجعه می کنند که بیماری وارد مراحل پیشرفته شده است. شناخت زودهنگام این نشانه ها می‌تواند نقش بسیار مهمی در تشخیص به موقع و افزایش شانس درمان موفق داشته باشد.
شایع ترین علائم سرطان مری عبارت اند از:
-
دشواری در بلع (دیسفاژی):
اولین و رایج‌ترین علامت است. در ابتدا بیمار هنگام خوردن غذاهای سفت احساس گیرکردن یا درد می کند و به مرور حتی بلع مایعات نیز مشکل می‌شود. -
درد یا احساس سوزش در قفسه سینه و پشت جناغ:
این درد می‌تواند با سوزش سر دل یا رفلاکس معده اشتباه گرفته شود، اما در صورت تداوم باید جدی گرفته شود. -
کاهش وزن سریع و غیرقابل توضیح:
به علت مشکل در خوردن و نیز تغییرات متابولیکی ناشی از سرطان رخ می دهد. -
سرفه مزمن یا تغییر صدا (خشونت صدا):
در اثر فشار تومور بر تارهای صوتی یا اعصاب اطراف مری ایجاد می شود. -
خستگی مفرط و ضعف عمومی:
کاهش دریافت مواد مغذی و انرژی بدن به دلیل اختلال در تغذیه علت اصلی این علامت است. -
علائم مراحل پیشرفته تر:
در مراحل بالاتر، بیماران ممکن است دچار تهوع، استفراغ، بوی بد دهان، بلع دردناک و حتی مشکلات تنفسی شوند؛ زیرا تومور می تواند به اندام های مجاور فشار وارد کند.
عوامل خطر ابتلا به سرطان مری
عوامل متعددی در بروز سرطان مری نقش دارند. برخی از آن ها به سبک زندگی مرتبط هستند و برخی دیگر به ویژگی های فردی و ژنتیکی بازمی گردند:
- مصرف دخانیات: اصلی ترین عامل خطر است. مواد شیمیایی موجود در دود سیگار باعث آسیب سلولی و ایجاد تغییرات سرطانی در بافت مری می شوند.
- مصرف الکل (به ویژه همراه با سیگار): مصرف طولانی مدت الکل، به خصوص در مقادیر زیاد، احتمال سرطان مری را به شدت افزایش می دهد.
- بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD): برگشت مداوم اسید معده به مری می تواند به التهاب مزمن منجر شود و در نهایت زمینه ساز مری بارت و آدنوکارسینوم گردد.
- مصرف مداوم نوشیدنی ها و غذاهای بسیار داغ: گرمای زیاد به پوشش داخلی مری آسیب می زند و در طولانی مدت احتمال ایجاد سرطان سلول سنگفرشی را بالا می‌برد.
- رژیم غذایی نامناسب: مصرف کم میوه و سبزیجات تازه و غلبه غذاهای پرچرب و فرآوری شده بر رژیم غذایی، یکی از عوامل شناخته شده خطر است.
- اضافه وزن و چاقی: چاقی به دلیل افزایش احتمال ریفلاکس معده، ریسک ابتلا به آدنوکارسینوم مری را بالا می‌برد.
- سن بالا: بیشتر موارد ابتلا در افراد بالای ۴۵ سال مشاهده می‌شود.
- جنسیت: مردان سه برابر بیشتر از زنان در معرض ابتلا قرار دارند.
- عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی: داشتن سابقه سرطان مری یا سایر سرطان های دستگاه گوارش مانند سرطان معده در خانواده می تواند احتمال ابتلا را افزایش دهد.
مراحل سرطان مری
سرطان مری بر اساس عمق نفوذ و گسترش سلول های سرطانی به مراحل مختلف تقسیم می شود:
- مرحله ۰ (کارسینوم درجا): سلول‌های غیرطبیعی فقط در لایه سطحی مری دیده می شوند.
- مرحله ۱: سرطان به لایه‌های عمقی‌تر مری نفوذ کرده اما هنوز به غدد لنفاوی نرسیده است.
- مرحله ۲: تومور به عضلات مری یا غدد لنفاوی نزدیک گسترش یافته است.
- مرحله ۳: سرطان به بافت های اطراف (ریه، قلب یا کبد) و غدد لنفاوی متعدد رسیده است.
- مرحله ۴: بیماری به اندام های دوردست مانند کبد، ریه یا استخوان ها متاستاز داده است.
هرچه مرحله بیماری پیشرفته تر باشد، درمان سخت‌تر و احتمال بقا پایین‌تر است.
بیشتر بخوانید: بررسی دلایل عود سرطان | چرا سرطان در برخی افراد باز می گردد؟ اهمیت پیگیری مداوم
روش های تشخیص سرطان مری
برای تشخیص این بیماری از ترکیبی از روش های زیر استفاده می شود:
-
آندوسکوپی و بیوپسی: بررسی مستقیم مری و نمونه برداری از بافت مشکوک.
-
بلع باریم: تصویربرداری با اشعه ایکس پس از بلع محلول باریم.
-
سی‌تی‌اسکن و PET اسکن: برای بررسی میزان گسترش تومور.
-
سونوگرافی آندوسکوپی (EUS): تعیین عمق نفوذ سرطان به دیواره مری.
-
توراکوسکوپی و لاپاراسکوپی: بررسی گسترش بیماری به قفسه سینه یا شکم.
درمان سرطان مری
انتخاب روش درمانی بستگی به مرحله سرطان و وضعیت کلی بیمار دارد.
۱. جراحی
-
برداشتن بخشی از مری (ازوفاژکتومی).
-
در مراحل اولیه بیشترین شانس درمان قطعی را دارد.
۲. شیمی درمانی
-
برای کوچک کردن تومور قبل از جراحی یا کنترل بیماری در مراحل پیشرفته از شیمی درمانی استفاده می شود.
-
معمولاً همراه با پرتو درمانی استفاده می شود.
۳. پرتودرمانی
-
نابود کردن سلول های سرطانی با اشعه پرقدرت.
-
ممکن است به صورت خارجی یا داخلی انجام شود.
۴. درمان هدفمند و ایمنی‌درمانی
-
داروهای هدفمند برای مسدود کردن مسیر رشد سلول‌های سرطانی.
-
ایمنی‌درمانی برای تقویت سیستم دفاعی بدن در برابر سلول‌های سرطانی.
پیش آگهی و شانس بقا
طبق آمار جهانی:
-
در مراحل اولیه (۰ و ۱): احتمال بقا طی ۵ سال ۶۰ تا ۷۰٪ است.
-
در مرحله ۲: حدود ۳۰ تا ۴۰٪.
-
در مرحله ۳: به حدود ۱۵٪ کاهش می‌یابد.
-
در مرحله ۴: کمتر از ۵٪.
بنابراین، تشخیص زودهنگام حیاتی است.
سرطان مری در سنین مختلف
-
افراد مسن (۶۵ سال به بالا): بیشترین گروه در معرض خطر.
-
جوانان زیر ۵۰ سال: در حال افزایش، به‌ویژه نوع آدنوکارسینوم.
-
کودکان: بسیار نادر، اما ممکن است در اثر بیماری های ژنتیکی رخ دهد.
روش های پیشگیری از سرطان مری
-
ترک سیگار و الکل.
-
مصرف میوه و سبزیجات تازه.
-
پرهیز از نوشیدنی های خیلی داغ.
-
کنترل وزن و پیشگیری از چاقی.
-
درمان به موقع رفلاکس معده (GERD).
تغذیه بیماران مبتلا به سرطان مری
به دلیل مشکل در بلع، بیماران باید غذاهای نرم، پرکالری و پرپروتئین مصرف کنند:
-
سوپ‌ها، پوره‌ها و اسموتی‌ها.
-
حبوبات، کره بادام زمینی، مغزها و لبنیات پرچرب.
-
تخم مرغ و گوشت نرم شده.
-
نوشیدنی های مقوی و شیک ها برای تأمین کالری و مواد مغذی.
در برخی موارد، بیمار به لوله تغذیه یا تغذیه وریدی نیاز پیدا می کند.
سخن پایانی
سرطان مری بیماری ای جدی و بالقوه کشنده است که در صورت تشخیص دیرهنگام شانس درمان کاهش می‌یابد. آگاهی از علائم اولیه، عوامل خطر و انجام غربالگری در افراد پرخطر می‌تواند تأثیر بسزایی در کاهش مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری داشته باشد.
امروزه با پیشرفت روش‌های درمانی مانند جراحی دقیق، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و ایمنی‌درمانی، امکان کنترل و حتی درمان قطعی سرطان مری در مراحل اولیه وجود دارد. بنابراین، توجه به سلامت گوارش، ترک عادات مضر و مراجعه به پزشک در صورت بروز علائم غیرطبیعی، کلید پیشگیری و موفقیت در درمان این سرطان است.
بدون دیدگاه